[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Ukraińcy 16%
Białorusini 6% - te dwie narodowości skupiały się na Polesiu, Galicji i Wołyniu na niektórych obszarach
stanowiąc większość względną, nigdzie praktycznie jednak nie przekraczającą 50%
%7łydzi 10% - skupiający się w miastach Kresów Wschodnich- ich ilość wzrosła na tych terenach po prześla-
dowaniu %7łydów w Moskwie (wtedy wzrosła też ich ilość znacnie w Warszawe, Aodzi i Sosnowcu)
Niemcy 4% - skupiają się w miastach Pomorza i Górnego Zląska oraz w Aodzi
pozostały 1% stanowili Rosjanie, Czesi, Litwini i inni
(opracowane na podstawie Historii 1871-1945 Roszkowskiego)
27. Proces urbanizacji na ziemiach polskich w XIXw.
Wzrost towarowej produkcji przemysłowej, rozwój renty pieniężnej w rolnictwie i ożywienie w związ-
ku z tym wymiany towarowej wpływały na rozwój miast i mieszczaństwa (przed trzecim rozbiorem). Miasta
w owym okresie charakteryzowały się małoludnością: Poznań, Lwów, Wilno ok. 20 tys., liczba ludności
Warszawy w latach Zw. Augusta wzrosła z 30 do 120 tys. Rozwijał się przemysł miejski i handel. Dotych-
czasowa słaba pozycja mieszczaństwa zaczęła się polepszać. Mieszczaństwo przedstawiło w 1789r. Sejmo-
wi Wielkiemu w  czarnej procesji postulaty, których duża część została zrealizowana. W 1791r. uchwalono
Ustawę o miastach, odnosiła się do miast królewskich (włączając ją do Konstytucji 3 maja). Uzyskań:
- prawo nabywania dóbr ziemskich,
- prawo piastowania niższych urzędów państwowych,
- prawo piastowania godności duchowych i stopni wojskowych.
Mieszczaństwo nie uzyskało zrównania praw politycznych ze szlachtą. Powołano 24 przedstawicieli miast
mogących stawiać wnioski w sejmie w sprawach miejskich.
W Królestwie Polskim ludność miejska stanowiła w 1827r. - 21, 5%; w 1858r. 24, 2%. Rozwój miast
wiązał się ściśle z rozluznieniem stosunków feudalnych oraz z tempem rozwoju stosunków kapitalistycz-
nych. Zmieniała się również z czasem funkcja miast. Pod koniec XVIII w. w Polsce było dużo drobnych i
słabych miast i miasteczek. Po rozbiorach władze zaborcze zlikwidowały ten stan, odbierając prawa miej-
24
skie tym osadom, w których ludność utrzymywała się głównie z pracy na roli oraz gdzie większość budowli
to tzw. kurne chaty (np. w Galicji po 1783r. ok. 170 osiedli utraciło prawa miejskie). Procesowi zmniejsze-
nia liczby miast towarzyszył proces powstawania nowych osiedli miejskich na nowoczesnych podstawach
gospodarczych (związane gł. z rozwojem przemysłu). Rozbudowała się sieć osadnicza na Górnym Zląsku.
Powstawały podwaliny pod przemysłowo-miejskie zespoły Aodzi. Bogate mieszczaństwo uzyskało prawa
polityczne.
Najsilniej rozwijała się Warszawa; w latach 1827-1870 ludność wzrosła ze 131 do 276 tys. W Pru-
sach największym miastem był Wrocław (1842r. - 98 tys. ). W Galicji Lwów (1871r. - 87 tys. ).
Ogólny szybki wzrost liczby ludności spowodowany był spadkiem śmiertelności (rozwój medycyny,
poprawa stanu sanitarnego osiedli), zwiększeniem liczby urodzin. Szybciej niż liczba ogółu ludności wzra-
stała liczba ludności miejskiej. Głównym czynnikiem miastotwórczym był rozwój przemysłu fabrycznego,
poza tym węzły komunikacji (kolejnictwo) oraz ośrodki administracyjne. Miasta pełniły funkcje usługowe w
zakresie handlu, kredytu, kultury i oświaty. Rozwój miast następował nie przez zwiększenie ich liczby, lecz
przez szybką rozbudowę głównych ośrodków, wokół których powstawały liczne osiedla przemysłowe. Roz-
wój przemysłu fabrycznego wywołał wzrost i zróżnicowanie miast istniejących.
W pierwszej fazie wzrostu rosły miasta średnie i małe związane z rozwojem rynku wewnętrznego.
Pod koniec XIX w. silniej rozwijały się miasta wielkie, a małe przeżywały kryzys związany z odpływem siły
roboczej do wielkich miast, upadały ośrodki które nie miały połączeń kolejowych. Kryzys małych miast: za-
bór pruski ok. 1880r., zabór austriacki ok. 1890r., zabór rosyjski ok. 1900r. Nasiliły się ruchy migracyjne
(likwidacja stosunków feudalnych usunęła przeszkody w swobodzie poruszania się).
28. Rozwój transportu na ziemiach polskich w okresie zaborów
Zwrócono wreszcie uwagę na znaczenie transportu w rozwoju gospodarki. W 1822r. wybudowano
pierwszą w Królestwie szosę. Do powstania listopadowego było ponad 1000 km dróg bitych, a ponad 2000
km w 1840r. Główne linie komunikacyjne łączyły Warszawę z Krakowem, Lublinem, Zamościem, Rado-
miem, Piotrkowem, Kaliszem i Gdańskiem. Po 1840r. rozbudowano intensywnie sieć dróg bocznych. Po-
prawiono również warunki transportu rzecznego: oczyszczono koryto Wisły i innych ważniejszych rzek, uru-
chomiono na Wiśle żeglugę parową. W latach 1823-1840 wybudowano kanał Augustowski, który miał unie-
zależnić od pruskich ceł wywóz towarów drogą morską. W Zagłębiu Staropolskim przystosowano do trans-
portu towarów rzeki łączące poszczególne zakłady przemysłowe.
Wzrost produkcji towarowej (przem. i rolniczej), wytwarzanej na potrzeby odległych nieraz rynków
zbytu, zwiększenie wymiany handlowej, rozwój skupisk miejskich i przemysłowych oraz nie skrępowane
możliwości poruszania się wszystkich warstw społecznych wymagały rozbudowy transportu i komunikacji.
Również ważne stały się pod koniec XIX w. względy strategiczne.
Największą rolę odegrało kolejnictwo. Najszybciej i najwcześniej rozwinęło się w zaborze pruskim. W
1842r. powstała linia Wrocław - Oława, przedłużona pózniej do Zagłębia Górnośląskiego. W 1847r, Górny
Zląsk uzyskał połączenie z Galicją i Austrią (linia Mysłowice - Kraków). W 1846r. otworzono linię Wrocław -
%7łary - Berlin, a w 1847r. Wrocław - Zgorzelec - Drezno. Ponadto otworzono linie kolejowe w poznańskiem
(połączenie z Wrocławiem, Gdańskiem i Szczecinem). Obok kolei normalnotorowych, rozwinęła się w Pru-
sach sieć kolei wąskotorowej. W sumie w tym zaborze powstało ok. 7 tys. km linii kolejowych.
Liczba ludności w miastach w tys.
Miasta 1869- 1897- Miasta 1869- 1897-
71 1900 71 1900
Warsza- 276 684 Kraków 54 116
wa
Wrocław 208 423 Lublin 29 50
Aódz 50 315 Bytom 16 51
Szczecin 76 211 Częstocho- 14 45
wa
Gdańsk 89 141 Katowice 8 32
Poznań 56 117 Pabianice 8 27
W Królestwie pierwszy odcinek kolei powstał w 1845r. Warszawa - Skierniewice, przedłużono póz-
niej do Piotrkowa i Częstochowy. W 1862r. oddano linię Warszawa - Petersburg. W latach 1870 - 1911
długość linii kolejowych w Królestwie wzrosła z 902 do 3394 km. Nie był to jednak rozwój tak intensywny
jak w zaborze pruskim.
25
W Galicji w 1847r. zbudowano linie Kraków - Mysłowice, a w 1858r. Kraków uzyskał połączenie z
Wiedniem. W 1861r. zakończono linię do Lwowa. Ogółem w 1912r. długość linii kolejowych wynosiła 4120
km.
Rozbudowa sieci kolejowej miała ogromne znaczenie: połączenie głównych okręgów z rynkami zby- [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • thierry.pev.pl

    •