[ Pobierz całość w formacie PDF ]

przeszłości albo w taki czy inny sposób do niej wraca.
Ten drwiąco-protekcyjny, a nadto fasadowy i felietonowy stosunek narratora do bieżącej
rzeczywistości, do wszelkich o k o l i c z n o ś c i, scenerii, w której sprawdza on swoje idee i
obsesje, zaznacza się wyraznie w całej twórczości Dygata, począwszy od Jeziora
Bodeńskiego. We wstępie do drugiego wydania tej powieści autor sam zwraca uwagę na
38
służebną, drugorzędną rolę czynników czasu i miejsca, konkretów w jego konstrukcji
literackiej:  Jak wielu debiutantów, uważałem tradycyjną, powszechnie przyjętą formę
powieściową za niegodną, niewystarczającą dla mych zamysłów. Szukałem czegoś
niezwykłego i niecodziennego. Szukałem daremnie. Wreszcie niezwykłość i niecodzienność
dopadÅ‚y same moich zmysłów »w ramach« wszechÅ›wiatowych zmagaÅ„. Obóz dla
internowanych cudzoziemców w Konstancji nad Jeziorem Bodeńskim, w którym istotnie
znalazłem się, a w którym nie było ani dobrze, ani zupełnie zle, ani za bardzo smutno, ani nie
specjalnie wesoło, z którego wyrywał się człowiek do prawdziwego, pełnego mocy i czynów
życia, nawet w marzeniach nie bardzo wiedząc, gdzie i jak go szukać, wydał mi się znakomitą
(i wystarczająco na debiut oryginalną) formą dla treści mego powieściowego zamysłu.
Zwracam jednak uwagę czytelników, że wszystko, co wewnętrznie i w pewnej mierze
zewnętrznie dzieje się w Jeziorze Bodeńskim, mogłoby równie dobrze zdarzyć się przed
wojną, na przykład na jakimś statku, w jakimś sanatorium albo nudnym pensjonacie. Nie
zmieniłoby to sensu ani istotnej treści utworu .
Nie bez kozery Dygat wysyła swych podróżujących bohaterów na typowo romantyczne
szlaki wojaży: w Alpy, do Rzymu, nad Jezioro Bodeńskie, do Paryża. Pisarz jakby pragnął
uwolnić ich tam od ciążącego na nich negatywnie, utrudniającego im rozwój w nowoczesnym
społeczeństwie dziedzictwa tradycji, jakby sądził, że zadane im przez wychowawców i poezję
czary, ów romantyczny narkotyk, można by właśnie tam odczynić czy choćby osłabić.
Bohater Jeziora Bodeńskiego jest samotny, uduchowiony, przekonany o swoim posłannictwie
i wyposażony we wszystkie polskie kompleksy, z poczuciem wszechprzenikającej niemocy
na czele, nadto znajduje się w niewoli i gdyby mógł, przyniósłby wolność krajowi. Dobrze to
znamy. Współczesny Kordian nie staje jednak na szczycie Mont Blanc, tylko spogląda zza
krat w zniewoloną, skomplikowaną dal i jest mu z tym wcale niezle. Próbuje przez moment
wejść na postument konspiratora i oswobodziciela, ale w poczuciu śmieszności swego gestu
zeskakuje, na wszelki wypadek z małpimi minami. U progu do sypialni Cara czatować nań
teraz mogą tylko Pusty Zmiech i Drwina. Dlatego woli nie przekraczać żadnego przedproża.
Każdy krok wyda mu się sztuczny, archiwalny. Teatralny.  Byłem zawsze jedynie aktorem,
odgrywajÄ…cym zle i bez przekonania narzuconÄ… rolÄ™ . Co mu ewentualnie pozostaje  to
u d a w a ć, grać, broniąc się w taki sposób przed demaskacją, ujawnieniem swych
faktycznych słabości. Wkłada więc na siebie często siermięgę piastowską, osłania się
koszulkÄ… z rysunkiem Bogurodzicy, szasta szabelkÄ… Kozietulskiego przed oczyma
zgnuśniałych biznesmenów i ich sentymentalnych córek, podpiera się w Jeziorze rymami
Pana Tadeusza, w Karnawale Sienkiewiczem, a w Dworcu w Monachium Szopenem  i
wychodzi mu to, ku jego własnemu zaskoczeniu, nad podziw dobrze, efektownie i korzystnie.
Jedynie Henryk Szalaj, natura skrajnie masochistyczna i niepodatna na wszelkÄ… maskaradÄ™,
wydaje się w galerii bohaterów Dygata istotą całkowicie godną litości i żałosną. Podobnie
trochę jak narrator Sposobu bycia Kazimierza Brandysa, sam odgrywa spektakl życiowej
przegranej, występując w staroświeckim, nie przylegającym, do scenerii kostiumie. Jest to
kompozycja nierealnych fantazji, wzniosłych porywów i ustawicznych, bolesnych
rozczarowań, złożonych w jedną zgorzkniałą, zapatrzoną w okno całość. Marzy o
Małgorzacie, rozczarowuje się Wiktorią, marzy o Wiecznym Mieście, rozczarowuje się
Rzymem.
W męce niezdecydowania
W Jeziorze Bodeńskim, Pożegnaniach, Podróży, Karnawale, Dworcu w Monachium
mamy do czynienia  jak się może wydawać  z bohaterem nieustępliwie anachronicznym, [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • thierry.pev.pl

    •